Proaktif Yaklaşımla Risklerin Belirlenmesi
Risk, mühendislik literatüründe, beklenen kayıpla ilişkilendirilir. Risk kavramı, olaylar, şiddet ve olasılıktan meydana gelmektedir. Belirsizlikler, olasılıklarla ifade edilir. Şiddet ise sonucu karakterize etme yoludur. Riskin sonucunda mutlaka bir zarara uğrama ve kayıp durumu söz konusudur. İşletmede kayıp oluşturan riskler, işletmenin istediği hedeflere ulaşmasını engellemektedir. Risk meydana geldiğinde işletmenin hedefleri üzerinde negatif etkileri bulunduğundan dolayı, bu risklerin proaktif yaklaşımla belirlenmesi gerekmektedir. İşletmelerde genellikle risk değerlemesi yapmamanın bazı sebepleri (bahaneleri) işverence öne sürülebilmektedir. Bunlardan bazıları aşağıdaki gibidirler;
- Riskimiz yok.
- Program, risk yönetimi yapamayacak kadar küçük .
- Müşteri ne zaman potansiyel bir problem duysa çılgına döner .
- Ortaya çıktığında problemler ile uğraşırız .
- Riskleri tanımlamak, işletmenin geleceği açısından kötüdür .
- Risk yönetimi işletmemiz için daha fazla iş yüküdür. Şimdiden ne olacağını nasıl tahmin edebiliriz .
- Gelecek yıl risk yönetimi uygulamayı planlıyoruz .
- Risk değerlendirme yönetmeliğine bağlı olarak risklerin belirlenmesi ve değerlendirme çalışmaları için aşağıdaki çalışmaların yapılması gerekmektedir.
- Tespit edilmiş olan tehlikelerin her biri ayrı ayrı dikkate alınarak bu tehlikelerden kaynaklanabilecek risklerin hangi sıklıkta oluşabileceği ile bu risklerden kimlerin, nelerin, ne şekilde ve hangi şiddette zarar görebileceği belirlenir. Bu belirleme yapılırken mevcut kontrol tedbirlerinin etkisi de göz önünde bulundurulur.
- Toplanan bilgi ve veriler ışığında belirlenen riskler; işletmenin faaliyetine ilişkin özellikleri, işyerindeki tehlike veya risklerin nitelikleri ve iş yerinin kısıtları gibi faktörler ya da ulusal veya uluslararası standartlar esas alınarak seçilen yöntemlerden biri veya birkaçı bir arada kullanılarak analiz edilir.İş yerinde birbirinden farklı işlerin yürütüldüğü bölümlerin bulunması hâlinde birinci ve ikinci fıkralardaki hususlar her bir bölüm için tekrarlanır.
- Analizin ayrı ayrı bölümler için yapılması hâlinde bölümlerin etkileşimleri de dikkate alınarak bir bütün olarak ele alınıp sonuçlandırılır.
- Analiz edilen riskler, kontrol tedbirlerine karar verilmek üzere etkilerinin büyüklüğüne ve önemlerine göre en yüksek risk seviyesine sahip olandan başlanarak sıralanır ve yazılı hâle getirilir.
Çalışanların iş yerindeki faaliyetleri sırasında maruz kalabilecekleri tehlikelere karşın risklerin belirlenmesi ve bu risklere karşı gereksinimleri aşağıdaki gibi belirleyebilirsiniz:
- Uygun ve yeterli bilgi, prosedür, talimat
- Yasal sorumluluklar ve gereği dokümanlar
- Risk değerlendirmesinin temel bulguları
- Kendilerini ve diğer çalışanları korumak için alması gereken önlemleri
- Sağlanan kişisel koruyucu donanım ve giysisini nasıl kullanılacağını
- Hasta mahremi dikkate alınarak sağlık gözetimi sonuçları
- Takip edilmesi gereken acil durum prosedürleri
Bir iş yerinde sağlık ve güvenlik açısından riskleri kontrol etmek son derece önemli görülmesinden dolayı çalışanlara, eğitim verilmesi gereği ortaya çıkmaktadır. Diğer taraftan ise bu tehlikelerin varlığını bilmeleri ve görmeleri adına belirlenen risklere bilgi olarak erişimin sağlanıyor olmasının gereği de yasal mevzuat gereği karşılanması gerekmektedir. Amaç sürdürülebilirlik olduğundan, çalışanların iş kazası ve meslek hastalıklarına yakalanmalarını engellemek için tanımlamaları iyi yapmak bu nedenle son derece önem kazanmaktadır.
Risklerden Korunma İlkeleri
İş yerlerinde iş sağlığı ve güvenliği uygulamaları kapsamında işverenin yükümlülüklerinin yerine getirilmesinde yasal mevzuatın istemiş olduğu ilkeler aşağıdaki gibi göz önünde bulundurulur:
- Risklerden kaçınmak
- Kaçınılması mümkün olmayan riskleri analiz etmek
- Risklerle kaynağında mücadele etmek
- İşin kişilere uygun hâle getirilmesi için işyerlerinin tasarımı ile iş ekipmanı, çalışma şekli ve üretim metotlarının seçiminde özen göstermek, özellikle tekdüze çalışma ve üretim temposunun sağlık ve güvenliğe olumsuz etkilerini önlemek, önlenemiyor ise en aza indirmek
- Teknik gelişmelere uyum sağlamak
- Tehlikeli olanı, tehlikesiz veya daha az tehlikeli olanla değiştirmek
- Teknoloji, iş organizasyonu, çalışma şartları, sosyal ilişkiler ve çalışma ortamı ile ilgili faktörlerin etkilerini kapsayan tutarlı ve genel bir önleme politikası geliştirmek
- Toplu korunma tedbirlerine, kişisel korunma tedbirlerine göre öncelik vermek
- Çalışanlara uygun talimatlar vermek Risk değerlendirme sürecinde, tehlikelerle birlikte riskler de belirlenerek sonraki adım olan risk analizi için gerekli bilgiler sayısal hale getirilir. Aşağıda risklerin belirlenmesinde gerekli bilgiler bulunmaktadır.
Risklerin belirlenmesi ve analizi
İş sağlığı ve güvenliğinde tespit edilmiş olan tehlikelerin her biri ayrı ayrı dikkate alınarak bu tehlikelerden kaynaklanabilecek risklerin hangi sıklıkta oluşabileceği ile bu risklerden kimlerin, nelerin, ne şekilde ve hangi şiddette zarar görebileceği belirlenir. Bu belirleme yapılırken mevcut kontrol tedbirlerinin etkisi de göz önünde bulundurulur. Toplanan bilgi ve veriler ışığında belirlenen riskler; işletmenin faaliyetine ilişkin özellikleri, iş yerindeki tehlike veya risklerin nitelikleri ve iş yerinin kısıtları gibi faktörler ya da ulusal veya uluslararası standartlar esas alınarak seçilen yöntemlerden biri veya birkaçı bir arada kullanılarak analiz edilir. Riskler Belirlenirken;
- Stratejik gaye ve hedeflerin gerçekleşmesini engelleyen durumlar,
- Bakanlık faaliyetlerinin başarısızlıkla sonuçlanmasına sebep olabilecek iş ve işlemler,
- İdarenin faaliyetlerini gerçekleştirmedeki zayıf yönleri,
- Korunmada öncelikli varlıklar,
- Yolsuzluğa veya usulsüzlüğe meydan verebilecek faaliyetler,
- Yüksek harcama yapılan faaliyetler,
- Takdire dayanan kritik kararlar ve görevler,
- Karmaşık olan faaliyetler ve süreçler,
- Cezai yaptırımları bulunan faaliyetler,
- Bakanlığın faaliyet alanında yer alan ve ileri derecede teknik uzmanlık gerektiren işler,
- Bakanlığa ait gizli bilgilere erişim sağlandığı görevler,
- Yeni birim veya görevlerin ortaya çıkması,
- Kurumsal boyutta yeniden yapılanma,
- İş gücü kaybına, can kayıplarına, meslek hastalığına sebep olabilecek faaliyetler,
- Oluşturulan iş süreç şemalarında tanımlı faaliyetler dikkate alınır.
Risk değerlendirme sürecine başlamadan önce, işin yapılış sırasını veren süreç iş akış şemasının oluşturulması gerekmektedir. Tehlike ve riskleri de iş akışlarına bağlı olarak tespit edebiliriz. Tehlike ve risklerin oluşturulması, iki şekilde tespit edilebilir. Birincisi, iş akışındaki her bir faaliyeti adım adım sorgulayarak, ikincisi ise iş akışını çıkardıktan sonra genel olarak işin yapılış amacını etkileyecek tüm unsurları ortaya koyarak. Her bir faaliyetin olumsuzu düşünüldüğünde bir risk olarak karşımıza çıkmaktadır.
Aşağıda verilen örnekte bir bayan kuaföründe karşı karşıya kalınabilecek tehlike ve riskler ortaya konmaktadır. Tehlike ve riskin tanımlanabilmesi için sebep-sonuç ilişkisi içerisinde incelenmesi gerekmektedir. İş akış sırasına bakıldığında ilk faaliyet saçın yıkanması faaliyetidir. Burada tehlike ve riskin belirlenmesi için: – Saçın yıkanmamasının sebepleri nelerdir? (Tehlike) – Saçın yıkanmaması sonucunda ne olur? (Risk) Aynı mantıkla, iş akışındaki diğer adımları da kontrol ederek tehlike ve riskler oluşturulur. Risk seviyesi, risk alma ve kabullenme seviyesinin üzerinde ise risk yönetim süreci tekrar yapılır, altında ise artık riskin varlığı risk yönetim ekibi tarafından izlenir. “Kabul edilebilir risk seviyesi”, yasal yükümlülüklere ve iş yerinin önleme politikasına uygun, kayıp veya yaralanma oluşturmayacak risk seviyesidir Risk, belirsizliğin amaçlar üzerindeki etkisidir. Bu tanımı analiz edecek olursak:
- Etki, pozitif veya negatif beklenenden sapmadır.
- Amaçların farklı yönleri vardır (finansal, sağlık ve güvenlik, çevresel hedefler gibi)ve farklı seviyelerde uygulanabilir(stratejik, organizasyon çapında, proje, ürün ve süreç gibi).
- Risk, potansiyel olaylar ve sonuçları ve bunların kombinasyonu ile tanımlanır.
- Risk, tehlike olasılığı ve şiddetin bileşkesidir.
- Belirsizlik, bir olayın sonucunu anlama ile ilgili bilgi eksikliği durumudur.
Risk, olumsuz bir sonucun olasılığı ile sık sık ilişkilendirilir. Çok yaygın kullanılan bulanık bir terimdir. Latince kökeninde tehlikeyle karşı karşıya kalmak olarak tanımlanır. Risk ve belirsizlik kavramları birbirleriyle yakından ilgili kavramlardır. Geleceğe yönelik belirsizliklerden dolayı risk ortaya çıkmaktadır. Risk gelecekteki kesin olmayan olayın sonuçları ile bunların olasılıklarının bir ölçüsüdür. Belirsizlik Belirsizlik, bir olayın farklı alternatif sonuçlarının olabileceği ve bu sonuçların olasılıklarına yönelik bilginin bulunmaması durumunu tanımlamaktadır. Risk, bir olayın muhtemel sonuçlarının gerçekleşme olasılıklarının bilindiği durumlar olarak ifade edilmektedir. Risk, hem belirsizliği hem de kayıpları kapsamakta olup belirsizlik ve kayıpların toplamı olarak ifade edilebilir. Belirsizlik ve risk kavramları farklı anlam taşımaktadır. Risk, belirsizlik içerir. Yani belirsizliğin olduğu her yerde risk bulunmaktadır. Belirsizlik, gelecekte ortaya çıkacak olayların tahmin edilememesi ve yetersiz bilgi olarak da tanımlanmaktadır. Yüksekten atlama (bungee jumping), riskli bir spordur. Bu sporun riski ise kaza durumunda ciddi yaralanma veya ölümdür. Diğer spor dallarına göre olayın gerçekleşme şansı ve şiddeti yüksektir. Kayıp (tehlike şiddeti) olasılığına rağmen, insanlar bu faaliyeti yapıyorlar. Çünkü, kaza şansını azaltmak için koruyucular geliştirildi. Yani kayıp olasılığı paraşütlerin geliştirilmesiyle minimize edildi. Böylece, paraşüt açılmaz (Tehlike olasılığı) ise yedeği devreye girmektedir. Her ikisinin açılmama şansı ise çok düşük gözükmektedir. Diğer bir deyişle risk, bu spor dalına katılan insanların kabul edebileceği bir seviyeye düşürüldü. Risk, bir kişinin ölçebileceği fiziksel bir meta değildir. Risk, farklı insanlar tarafından farklı şekillerde tanımlanabilmektedir. Kimsenin gelecekte ne olacağını bilememesinden dolayı risk, subjektif bir durumu ifade etmektedir.
Efor OSGB istanbul | İş Sağlığı ve Güvenliği Bizimle Emin Ellerde!…
