İSG Risk Değerlendirmesi Aşamaları

İSG Risk Değerlendirmesi Aşamaları Nelerdir

İş Sağlığı Risk değerlendirme sürecinin pek çok çeşidi vardır, aşağıdaki sistem basittir, uyulması kolaydır ve pek çok genel risk değerlendirmesi için konuyla alakalıdır.

1. Tehlikeleri arayın
2. Kimin, nasıl zarar görebileceğine karar verin
3. Riskleri değerlendirin ve mevcut tedbirlerin yeterli olup olmadığını veya daha fazlasının yapılmasının gerekli olup olmadığına karar verin;
4. Bulguları kaydedin
5. Değerlendirmeyi gözden geçirin ve gerekirse revize edin

1. Tehlikeleri Arayın

Birinci adım aşağıdakilerden tehlikelerin tespit edilmesidir: 

• Görev gözlemi
• Kaza, sağlık sorunu veya ucuz atlatma verileri, işyeri teftişleri
• İş güvenliği analizi
• Yasal standartlar
• Kılavuz (ILO, OSHA, ISO, HSE, BSI, ve üreticiler)
• İstişare

Mümkün olduğunda, risk değerlendirmesi göreve dayalı olmalıdır, ancak makine,

nakliye, elektrik, vs. gibi spesifik tehlike değerlendirmelerine bakılması veya iş yerinin

coğrafi alanlara bölünmesi gerekli olabilir.

• Görev Gözlemi

Görev veya çalışma ortamının gözlenmesi eksperin öncelikli olarak iyi kontrol edilmeyen fiziki tehlikeleri ve operatör çalışma pratiklerini tespit etmesine imkan

verebilir. Gözlem kriterleri tutarlılığın sağlanması için bir kontrol listesine göre yerine

getirilebilir, ancak değerlendirme için tehlikelerin genel olarak tespit edilmesi sadece

gözleme bel bağlamamalıdır. Tarif edilen diğer yöntemleri içermelidir.

• Kaza ve Sağlık Sorunları Verileri

Reaktif izleme sistemleri kazaların, sağlık sorunu nedeniyle işe devamsızlıkların ve

diğer olayların verilerini kaydeder. Bu veriler analiz edilebilir ve bu olayların sebepleri

hakkında karara varılır. Bu bilgiler tehlikelerin tespit edilmesi için kullanılabilir.

• İşyeri Teftişleri

İş yeri teftişlerinin maksadı, kabul edilebilir bir standarda göre kontrol altına alınamayan tehlikelerin tespit edilmesidir. İş yeri teftişleri risk değerlendirme maksadıyla tehlikelerin tespit edilmesine yardımcı olabilir. Bununla birlikte, teftişler zaman içinde bir enstantane sağlar ve bazı tehlikeler her zaman mevcut olmayabilir, örneğin kimyasallar veya görülmeleri zor olabilir tehlikeler, örneğin elektrik tehlikesi, asbest veya biyolojik ajanlar.

• İş Güvenliği Analizi 

İş Güvenliği veya Görev Analizi bir görevin her detayını dikkatle gözleyen ve kaydeden bir çalışma-araştırma tekniğidir. Daha sonra çalışma yöntemi, tehlikelerin tespit edilmesi ve ideal bir emniyetli çalışma yöntemi geliştirilmesi için değerlendirilir. İş güvenliği analizi göreve dayalı risk değerlendirmelerinin temelidir.

• Yasal Standartlar

Yasal standartlar genel risk değerlendirmesi dahilinde dikkate alınması gereken

tehlikeler ve kontroller hakkında bilgi verir, örneğin yangın riski değerlendirmeleri.

Diğer yasal standartların spesifik bir risk değerlendirme metodolojisi gerektiren risk

değerlendirmesi için programları olabilir, örneğin tehlikeli maddelere maruziyet, elleçleme faaliyetleri, gürültü, titreşim, Ekranlı Araç (DSE) risk değerlendirmeleri.

Tehlikeler genel bir göreve dayalı risk değerlendirmesinde not edilebilir ve daha sonra çapraz başvuru yapılabilir, örneğin bir ofiste elle taşıma tehlikesi tespit edilebilir ve önlemi, elle taşıma değerlendirmesinin yapılıp yapılmadığının ve hala konuyla ilgili olup olmadığının kontrolü olacaktır.

• Kılavuz

Devlet Kurumları, Ulusal Güvenlik Kuruluşları ve Profesyonel Enstitüler tarafından

sağlanan kılavuzlar tehlike mevcudiyeti düşünülürken faydalı bilgi kaynaklarıdır. Tasarımcılar, üreticiler ve tedarikçilerin işyerinde kullanım için üretilmekte olan eşyalar ve maddeler hakkında güvenlik bilgileri sağlama vazifesi de vardır. Bu bilgilerde maddelerle ilişkili tehlikeler tespit edilmelidir, örneğin malzeme güvenlik bilgi formları(MSDS), ürün etiketleri, vs. ve kaynağında kontrol edilmeyen ekipmanlarla ilişkili tehlikeler, örnek olarak; makine üzerindeki sıcak yüzeyler.

• İstişare

Ekipman operatörleri ve görevleri yerine getiren kişiler ‘uzman’ olur ve aksaklıklar,

kazalar, ucuz atlatmalar, vs. hakkında değerli detaylar verebilirler. Aynı zamanda

kontrol önlemleri hakkında pratik önerilerde de bulunabilirler. Dolayısıyla, işyerinde

tehlike tespit edilirken yöneticilerin ve operatörlerin bilgi birikimi ve deneyimini

kullanmak iyi bir uygulamadır.

2. Kimin, Nasıl Zarar Görebileceğine Karar Verin

Kimin risk altında olabileceğinin ve aynı zamanda bunun nasıl meydana

gelebileceğinin tespit edilmesi önemlidir, aşağıdakiler dahildir:

• Çalışanlar, operatörler dışındaki personel dahildir, örneğin 

• Bakım işçileri, temizlikçiler, çalışma alanının yakınında çalışan veya içinden geçen kişiler
• Çalışan olmayanlar, örneğin kurum işçileri, yükleniciler, ziyaretçiler ve halktan kişiler.

Bazı kişiler özellikle risk altında olabilir, örneğin genç veya deneyimsiz işçiler, yeni anne olanlar ve hamileler, ev işçileri, yalnız işçiler, engelli personel, vs.

3. Riskleri Değerlendirin ve Mevcut Tedbirlerin Yeterli Olup Olmadığına veya

Daha Fazlasının Yapılmasının Gerekli Olup Olmadığına Karar Verin

Riskin değerlendirilebilmesi için, yani zarar ihtimali ve meydana gelen zararın

muhtemel ağırlığı, aşağıdakiler dikkate alınmalıdır:

• Mevcut kontrollerin yeterliliği ve etkinliği
• Risk tahmini (olasılık ve ağırlık)
• Riskin ortadan kaldırılması veya azaltılması için başka hangi önlemler alınmalı?

a. Mevcut Kontrol Önlemleri

Komple bir risk kontrol kaydı sağlanması için, kullanılmış ve/veya tavsiye edilmiş olan tüm kontrolleri kaydeden bir referans çizgi risk değerlendirmesi üretebilmek için

mevcut kontrol önlemlerinin sıralanması elzemdir. Kontrol önlemleri şunları içerir:

• Tehlike noktasındaki teknik kontroller, örneğin koruyucular
• Ayırma, davlumbaz
• Prosedüre! kontroller, örneğin iş rotasyonu, emniyetli çalışma sistemleri, kişisel
• koruyucu ekipmanlar
• Davranışsa! kontroller, örneğin bilgi, talimat, eğitim ve denetim, teftişler gibi izleme
• teknikleri ile birlikte.
• Kontrol sağlanan fakat yeterli bir şekilde kullanılmayan veya yanlış kullanılan yerlerde yorum yapılması önemli olacaktır.

b. Risk Tahmini

Niteliksel risk değerlendirmeleri standartlara karşı tehlikeler ve kontrollerin detaylarını

ve haklarındaki muhakemeleri kaydeden değerlendirmelerdir. Yasal standartların yerine getirilmesi için başka hangi işyeri önlemlerine gerek duyulduğunun belirlenmesi için detaylara gerek vardır. Niteliksel risk değerlendirmeleri aynı zamanda yarı-nicel hale getirmek için göreli risk sıralamasının unsurlarını da içerebilir. Yarı-nicel veya nicel risk değerlendirmeleri risklerin sıraya konulmasına imkan veren sayısal veriler içerir. Risk sıralaması önlemlerin alınma sıralamasında öncelik belirlenmesine yardımcı olabilir.

Aşağıdakiler göreli risk tahmini için basit bir yöntemdir:

Zararın Olasılığı

Zarar Olasılığı

Ağırlık notu daha sonra her bir tehlike için göreli risk sıralamasına ulaşmak için olasılık notu ile çarpılır. Bu, 1 – 9 ölçeğinde bir sayı verir.

ZAMAN OLASILIĞI                                     ZAMAN  ARALIĞI

Bu sayılar riskin ve dolayısıyla önceliğin göstergesini verir.

Basit risk sıralama yöntemleri, subjektif hükümlere dayalı olarak yalnızca göreli riskin

göstergesini verir. Hangi kontrol önlemlerinin uygulamaya konulacağına karar vermek yerine eylemlerin önceliklendirilmesi için kullanılmalıdırlar. İşverenler risk değerlendirmesi ve tehlikelerle başa çıkmak için alınan önlemlerin yeterli olduğuna ikna olmalıdır.

Bazı kuruluşlar bir dizi faktör içeren daha karmaşık teknikler kullanır, örneğin tehlikeye maruz kalan kişi sayısı, tehlikenin meydana geliş sayısı, faaliyet veya her türlü olay risk olasılığının tespit edilmesinde hesaba katılabilir. Daha büyük bir matris

kullanılabilir, örneğin 5 x 5 risk sıralama ölçeği. En kötü durum senaryosunun

vurgulanması için ölçeğin ‘ağırlıklandırılması’ mümkündür, örneğin:

• Kabul Edilebilir Risk

Risk değerlendirmesi riskleri kabul edilebilir bir seviyeye kadar kontrol etmelidir. Kabul edilebilir risk, işyeri kontrolü yapılmaksızın zarar riskinin önemsiz olduğu veya

bazı kontrol önlemlerinin uygulamaya konulmasının ardından makul bir şekilde

uygulanabilir olduğu kadarıyla azaltıldığı durumlar için geçerlidir. İkinci durumda,

kontrol önlemlerinin devam ettirilmesini sağlamak için izleme yapılması gerekir.

c. Diğer Kontrol Önlemleri

Bu aşamada, risk seviyesinin asgariye indirilmesi için mevcut kontrol önlemlerinin

yeterli ve etkin olup olmadığı veya ilave önlemlere gerek olup olmadığı hakkında karar alınmalıdır. Kabul edilebilir riskin muhakeme edilmesine yardımcı olmak için,

aşağıdakiler dikkate alınmalıdır:

• Kontrol hiyerarşisi
• Kılavuzluk
• Asgari yasal standartlar

Kontrol Hiyerarşisi

Kontrol hiyerarşisi terimi risklerin kontrol edilmesi için tercih edilen önlemler dizisidir.

Önlemler aşağıdaki öncelik sırasına göre dikkate alınmalıdır.(OAYK Ölümü Engeller):

• Doğal Güvenlik
• Tehlikeyi ortadan kaldırın, örn.solvent bazlı boyalar yerine su bazlı boyalar kullanarak
• Riski azaltın, örn. 240V yerine 11OV elektrikli cihazlar kullanarak
• İnsanları tehlikeden yalıtın, örn. çit veya koruyucu kullanarak
• Maruziyet boyutunu veya tehlike ile teması mühendislik araçlarıyla kontrol edin, örneğin RCD kullanarak veya çalışma modelleri veya yöntemlerini değiştirerek, örneğin zamanı, sıklığı ve maruz kalan kişi sayısını sınırlandırarak
• Kişisel koruyucu ekipman, örneğin baret takmak
• Disiplin, örn. kurallara uyulmasını ve prosedürün izlenmesini sağlayarak.

Tehlikenin ortadan kaldırılması en etkili araçtır; kişisel koruyucu ekipmanlara başlıca

kontrol olarak bel bağlanılmamalıdır çünkü işe yaramayabilir (yani ekipmanın arızalanması halinde giyen kişiyi riske atar) ve operatörün dikkatli bir şekilde

takmasını ve kullanmasını gerektirir.

Kılavuz

Bazı ülkelerde, HSE bazı tehlikeler, sektörler veya aktiviteler için kılavuzlar hazırlar.

Kılavuzlarda iyi uygulamalar örneklerle açıklanır ve tehlikeler, riskin arttığı durumlar

ve riski kontrol edecek olan önlemler ana hatlarıyla açıklanır.

Asgari Yasal Standartlar

İş Sağlığı ve Güvenliği mevzuatı ulaşılması gereken, asgari yasal standartlar sağlar, örneğin:

• Makine tehlikelerine karşı koruyucular
• Yaya ve araç trafiği yönetimi
• Gürültü ve titreşime maruziyet sınırları
• Havadaki kimyasallar ve maddelere maruziyet sınırları
• İyonlaştırıcı radyasyonlara maruziyet sınırları

Artık Risk

Daha kapsamlı önlemler kararlaştırıldıktan sonra, artık risk seviyesi yani kalan risk

dikkate alınmalıdır. Amaç artık riski kabul edilebilir seviyelere indirmektir.

Riske Dayalı Önceliklendirme

Kontrol önlemlerinin uygulamaya konulması, değerlendirilen risk seviyesine göre

karara bağlanır. Yüksek risk yüksek öncelikle eyleme eşittir; düşük risk düşük

öncelikli eyleme eşittir.

Riskin yüksek olduğu durumlarda, derhal önlem alınması gerekli olabilir, bu durum

uzun vadeli çözüm aranıp uygulanıncaya kadar kısa vadeli önlemler içerebilir, örneğin kişisel koruyucu ekipman kullanımı. Risk düşükse, uzun vadeli önlem kabul edilebilir. Gerçekte, hem yüksek hem de düşük öncelikli önlemler eş zamanlı olarak

uygulanabilir. Yüksek öncelikli riskler, riskin kontrol edilmesi için daha fazla kaynak tahsis edilmesini gerektirebilir.

4. Bulguları Kaydetmek

İşverenler değerlendirmenin önemli bulgularını kaydetmelidir, şunlar dahildir:

• Önemli tehlikeler
• Etkilenen insanlar
• Mevcut kontrollerin yeterliliği
• Riskin boyutu
• Gereken daha kapsamlı önlemler
• Değerlendirmede kullanılan diğer dokümanlara yapılan atıflar

Risk değerlendirmeleri yönetim, çalışan güvenliği temsilcileri ve Yürütme Makamları

tarafından kullanım için müsait olmalı veya geri alınabilir olmalıdır. ‘Önemli’ terimi ufak tefek tehlikelerin göz ardı edilebileceğini gösterir. Değerlendirmelerde diğer dokümanlar ve kayıtlara çapraz başvuru yapılabilir örneğin gürültü, elleçleme, radyasyon, ekranlı araç, tehlikeli madde değerlendirmeleri, emniyetli çalışma sistemleri, kaldırma ekipmanı teftişleri, başlangıç öncesi koruyucu kontrolleri, vs. gibi ayarlamaların izlenmesi.

Değerlendirmenin ardından başka önlem alınması gerekirse, önceliklere dayalı ve

zaman cetvellerine göre ayarlı bir eylem planına atıf yapılmalı veya değerlendirmeye

dahil edilmelidir.

5. Değerlendirmeyi Gözden Geçirin ve Gerekirse Revize Edin

Önemli bir değişiklik varsa veya artık geçerli olmadığından şüphe edilmesi için

aşağıdakiler dahil olmak üzere herhangi bir sebep varsa risk değerlendirmelerinin

gözden geçirilmesi gerekir:

• Kaza, sağlık sorunu; ucuz atlatma veya tehlikeli vakalar, örneğin yeni ekipman kullanıma konulmuştur
• Ekipman, tesis ve proseslerde değişiklikler; personelde değişiklikler
• Mevzuattaki değişiklikler 
• İzleme ve denetimin sonucu olarak
• Yürütme Makamı veya sigorta şirketinin tavsiyesi veya işleminin sonucu olarak
• Yeni bilgi mevcut olduğunda 
• İyileştirilmiş kontrol önlemleri mevcut olduğunda
• Gençlerin, yeni annelerin veya hamilelerin veya engelli kişilerin dahil olması; ve
• Spesifik bir sürenin geçmesi, böylece periyodik bir gözden geçirme ihtiyacının işaret edilmesi.

10 Yılı Aşkın Süredir, İşyerlerinizin Daha Sağlıklı ve Güvenli Olması için Çalışıyoruz. İş Sağlığı ve Güvenliği Riskleriniz Bizimle Kontrol Altında! EFOR OSGB

2013 yılından beri  İş Sağlığı Güvenliği Genel Müdürlüğü tarafından yetkilendirilmiş Ortak Sağlık Güvenlik Birimi olarak hizmet veriyoruz.