İş Sağlığı ve Güvenliğinin Düzenlenmesi İçin Yasal Çerçeveler

İş Sağlığı ve Güvenliğinin Düzenlenmesi – İş Sağlığı ve Güvenliği çalışmalarının bazıları gereklilikler ve bazıları ise yasal zorunluluklar içermektedir. İSG Düzenlenmesi İçin Yasal Çerçeveler İş Sağlığı ve Güvenliği mevzuatına yönelik başlıca üç yaklaşım vardır:

• Avrupa Modeli (hedef belirleme)

• Amerikan Modeli (kuralcı)

• Uluslararası Çalışma Örgütü (yaygın)

Avrupa Modeli

Avrupa Birliği (AB) dahilinde, her bir üye devletin İş Sağlığı ve Güvenliği veya diğer herhangi bir konu hakkında kanun çıkarma egemenliği ve hakkı üyelik tarafından etkilenmez.

Anlaşma gereği, üye devletler Avrupa toplantılarında düzenleyici eylemler teklif etmek ve tartışmak suretiyle kendi düzenleyici eylemlerini uyumlu hale getirirler (denkleştirirler), bunlar her bir üye devletin ulusal mevzuatının erişeceği esaslar ve hedefleri içeren direktifler ile sonuçlanır.

Aynı zamanda mevzuatın uygulanması için bir süre vardır, süre her bir direktifte belirtilen minimum standartlara uyumu sağlamak için yeterli olmalıdır. Ulusal ihtiyaçlar üye devletteki dahili mevzuatın direktifleri aşacağı, genişleteceği veya değiştireceği kapsamda değişiklik yapar.

Avrupa İş Sağlığı ve Güvenliği Direktiflerinin örnekleri şöyledir:

•  EC Çerçeve Direktifi (89/39I/EEC)
• Kimyasal Maddeler Direktifi 98/24/EC
• Patlayıcı Ortamlar Direktifi 99/92/EC

Türkiye 

Dünyada olduğu gibi ülkemizde İş Sağlığı ve Güvenliği uygulamaları ve bu konudaki idari ve teknik alt yapı sanayileşmenin, işgücü piyasalarının ve kamu yönetiminin gelişimine ve değişimine bağlı olarak gelişmiş ve ilerlemiştir.

Ülkemizde İş Sağlığı ve Güvenliği uygulamaları konusunda sorumlu kurum ve kuruluşların başında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı gelmektedir. Kanun ve yönetmeliklerin düzenlenmesinden ve uygulanmasından sorumludur.

Kanunlar, örneğin 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği

Yönetmelikler, örneğin Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği

Amerikan Modeli

Kongre, İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile bir İş Sağlığı ve Güvenliği İdaresi (OSHA) kurmuştur. Uygulanan kural koyucu standartları, yayınlayan bir Federal Organdır.

Bu kural koyucu standartların örnekleri arasında OSHA Süreç Güvenliği Yönetimi (PSM) standardının on dört öğesi de vardır (29 CFR 1910.119):

• Çalışan katılımı
• Proses güvenliği bilgileri
• Proses tehlike analizi
• Faaliyet prosedürleri
• Eğitim
• Yükleniciler
• İşletmeye alma öncesi güvenlik incelemesi
• Mekanik bütünlük
• Sıcak iş izni
• Değişiklik yönetimi
• Olay araştırma ·
• Acil durum planlama ve müdahale
• Uyum denetimleri ve
• Ticari sırlar.

ABD dahilinde çalışan her iş güvenliği uzmanı, ilgili kural koyucu Federal ve Eyalet OSHA Kanunlarını bilmelidir.

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO)

Birleşmiş Milletler’e (BM) bağlı olan ILO, 1919 yılında sosyal adaleti desteklemek ve dolayısıyla evrensel ve kalıcı barışa katkıda bulunması için kurulmuştur.

ILO’nun Yönetim Kurulu devletlerin, işveren örgütlerinin ve çalışan örgütlerinin temsilcilerinden oluşur. Yıllar geçtikçe, ILO üye devletlerce kabul edilmesi için diğer şeylerin yanında örgütlenme, istihdam özgürlüğü, sosyal politika, çalışma koşulları, sosyal güvenlik, endüstriyel ilişkiler ve işgücü idaresi hakkında yaygın biçimde uyulan bir uluslararası çalışma standartları yayınlamıştır.

İş Sağlığı ve Güvenliği hakkındaki standartlar dahil olmak üzere bu uluslararası çalışma standartları aşağıdaki şekillerde yayınlanır:

• Sözleşmeler, örneğin C155:  İş Sağlığı ve Güvenliği Sözleşmesi, 1981
• Tavsiyeler, örneğin R164 : İş Sağlığı ve Güvenliği Sözleşmesi Tavsiyesi, 1981

Sözleşmeler ve Tavsiyeler sıklıkla yeni mevzuat çıkarılması veya mevcut mevzuatın tadil edilmesi için model olarak kullanılır.

Sözleşmeler BM Üye Devletlerince onaylanmaya (kabul edilmeye) açıktır ve onaylandıklarında uygunluk göstermeye yönelik bağlayıcı yükümlülükler ile uygunluk gösterme şekli kabul edilir. Muhtelif Sözleşmeleri onaylayan üye devletler ilerleyiş hakkında düzenli olarak rapor vermekle yükümlüdür. Uyulmadığına dair iddialar olması halinde çalışanları ve işverenleri temsil eden örgütler ile diğer onaylayan üye devletlerin hükümetleri ILO’ya şikayette bulunabilir.

Onaylanmamış olan sözleşmeler tavsiye statüsündedir, bunlar için üye devletlerin onların varlığını yasama organlarına bildirmek ve sonuçta neler olduğu hakkında rapor vermek dışında belirli herhangi bir yükümlülükleri yoktur.

ILO aynı zamanda 40’tan fazla ülkedeki ofisler ve multidisipliner ekipler ağı aracılığıyla üye Devletlere bilirkişi tavsiyesi ve teknik yardım da sağlar. Bu yardım çalışan hakları ve endüstriyel ilişkiler danışmanlığı, istihdam teşviki, küçük işletmelerin geliştirilmesinde eğitim, proje yönetimi, sosyal güvenlik, işyeri güvenliği ve çalışma koşulları hakkında tavsiye, çalışma istatistiklerinin derlenmesi ve dağıtımı ve çalışanların eğitimi şeklini alır.

Yasaların Uygulanması

İş Sağlığı ve güvenliği mevzuatının çıkarılması, uygunluğu veya kazaların ve sağlık sorunlarının engellenmesinde etkinliği garanti etmez, dolayısıyla yasal uygulamalar gerekli olabilir.

Uygulama mercilerinin ekseriyetle mevzuat ihlalleriyle ve güvensiz kabul ettikleri herhangi bir durumla başa çıkmak için bir dizi yetkisi vardır. Bu yetkiler uygunsuzluğun ciddiyetine bağlı olarak sıklıkla bir uygulama tedbiriyle sonuçlanır, örneğin:

• Gayri-resmi, örn. sağlık ve güvenlik tavsiyesi ve rehberliği sağlamak, sözlü ve/veya yazılı.
• Resmi, aşağıdakilerden bir veya birkaç tanesini içerebilir:
  • Cezalandırma niyetiyle kovuşturma, örn. şirket veya bireyler için para cezası ve/veya bireylerin hapsedilmesi veya yasal uygunluğun sağlanması, örn. bir durumun düzeltilmesi için karar çıkarılması,
  • Tehlikeli faaliyetlerin durdurulması için yasal talimat (yetki belgesi) düzenlemek, örneğin yasaklama tebligatı,
  • Kanuna uyum için yasal talimat düzenlenmesi, örn. iyileştirme tebligatı,
  • Genellikle küçük, tekrarlayan ihlaller için daha sonraki bir tarihte kanıt olarak kullanılabilecek olan ikaz (uyarı) düzenlenmesi.  

Uygulamalardaki Farklılıklar

Zorunlu uygulama ve standartlarda farklılıklar vardır. Zorunlulukların ülkeler arasında farklılık göstermesinin sebepleri şunlar olabilir:

• Farklı hukuk sistemleri, örneğin kuralcı veya hedef belirleyen,
• Mevzuat ve uygulamada farklı standartlar,
• İhlaller için farklı cezalar,
• Dini inançlar ve kültürel hususlar, örneğin toplumun suçlara bakışı,
• Kanun uygulama makamlarının ve personellerinin yetenek ve bilgileri,·
• Uygulama personelin finansmanı, sayısı ve iş yükü,
• Uygulama makamlarının izleme derecesi,
• Uygulama makamlarına raporlama derecesi,
• ‘Siyasi’ baskı, örneğin Kanun uygulama girişimleri.

Bu gibi alanlarda tutarlılık her çok uluslu şirket için önemli bir hedeftir. Örneğin. Exxon veya siyasi ittifak, Avrupa Birliği. 

Uluslararası Standartlar

‘İş Sağlığı ve Güvenliği standartları’ terimi iki farklı standart tipine atıf yapar:

• Çalışma standartları, çalışanları korumak için işyerinde İş Sağlığı ve Güvenliği genel koşullarına odaklanır,
• Ürün standartları, hem ürün ve .madde tedarikçilerinin İş Sağlığı ve Güvenliği görevlerine hem de rekabet avantajından kaçınılmasına odaklanır, örneğin bir organizasyonun, siperleri olan makineleri daha yüksek fiyata satan başka bir organizasyon ile rekabet edebilmek için sipersiz makineler satarak fiyatları düşürmesinin engellenmesi.

İş Sağlığı ve Güvenliği mevzuatında tanımlanan standartlar, herhangi bir ülkede minimum kabul edilebilir standartlar olma eğilimindedir.

Organizasyonlar kanunen istenilen standartlardan daha yüksek standartlarda çalışmalıdır, yani ‘en iyi uygulama’ standartlarının kabul edilmesi.

‘En iyi uygulama’ standartlarının kabul edilmesiyle organizasyonlar çalışanları için daha iyi koruma seviyeleri sağlarlar, sorumlu ve şefkatli işverenler olarak görülürler, bu durum sıklıkla rekabetçi avantaja yol açar.

‘En iyi uygulama’ standartları genelde endüstri grupları, meslek birlikleri veya uluslararası örgütler tarafından geliştirilmektedir. Herhangi bir organizasyonda denetim sürecinin bir parçası söz konusu uygulamaların tespit edilmesi ve organizasyon geneline yayılmasıdır.

ILO Sözleşmeleri ve Tavsiyelerinin yanı sıra, ILO Çalışma ve Sosyal Rehberlik materyalleri de uygulama esasları içinde mevcuttur, örn. ILO-OSH: İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri Yönergesi 2001, ve referans el kitapları.

Kabul edildikten sonra Uluslararası Standartlar Örgütü (ISO) uluslararası standartlar yayınlar, örneğin:

• ISO 45001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri – Kullanım Kılavuzlu Şartlar,2018
• ISO 12100-1: Makine güvenliği, temel konseptler, genel tasarım ilkeleri, temel terminoloji ve metodoloji, 2003
• ISO 12100-2: Makine güvenliği, temel konseptler, genel tasarım ilkeleri, teknik esaslar, 2003.

Efor OSGB olarak işyerinizin İSG mevzuatı şartlarına uyumu konusunda doğru çözüm ortağınızız. OSGB Hizmet teklifi almak için bize ulaşın!