İş Sağlığı ve Güvenliği Kültürü
Güvenlik kültürünün tanımı, literatürde çok farklı şekillerde dile getirilmektedir. Bu tanımlar incelendiğinde, ortaklık, önleme, korunma, maruziyet, değişim, algılama, inanç, değer, tutum vb. kavramların tüm tanımlarda ortak olduğu görülmektedir. Önerilen tanımdan da anlaşılacağı üzere, güvenlik kültürü butün işletmeyi kapsamakta ve işletmenin her bireyi tarafından farklı seviyelerde olsa bile algılanmaktadır.
İş kazaları, çoğunlukla risk unsuru taşıyan çalışma koşullarının birtakım psiko-sosyal faktörler nedeniyle, çalışanlar tarafından yeterince algılanamamasından kaynaklanmaktadır. Örgütlenmedeki yetersizlikler, etkin olmayan iletişim ve eğitim eksikliği çalışanların güvensiz davranışlarda bulunmalarına yol açarken, mesleki ve günlük yasamdan kaynaklanan sorunların ortaya çıkardığı psikolojik gerilim de kaza riskini artırmaktadır. Karmaşık bir yapıya sahip olan iş kazalarının meydana gelmesinde pek çok faktörün etkisi bulunmakla birlikte, yaygın kanaat iş kazalarının önemli bir bölümünün insan hatasına bağlı olduğudur.
Güvenlik kültürü, işçilerin tutumları ve davranışları üzerine odaklanarak güvenli davranışı motive etmekte ve işçilerin çalıştıkları işletmelerdeki risklerin farkında olmalarını sağlamayı, tehlikelerin sürekli olarak gözetimini mümkün kılan bir norm geliştirmeyi amaçlamaktadır.
Güvenlik kültürünün çalışanlar tarafından işyerlerinde yeterli düzeyde algılanmasının ilk basamağı, birçok yönetim sisteminde görüldüğü gibi, üst yönetimim taahhüdü olarak adlandırılan kısımdır. İşveren veya vekilleri tarafından işletmede güvenlik kültürü oluşturulmasına yönelik yatırımlar yapılması, gerekli eğitimlerin çalışanlara aldırılması, kişisel koruyucu donanımların hazır tutulması, işletme içerişinde ve çalışanlarla beraber iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konuların değerlendirilmesi, gerekli prosedür ve talimatların hazırlanması ve en önemlisi de güvenliği üretimden ve işten önde tutulması, üst yönetimin taahhüdü basamağının gereklilikleridir.
İşletmede güvenlik kültürü oluşturmanın ve yerleştirmenin ikinci adımı, orta yönetim olarak nitelendirilen baş mühendis, mühendis, şef, usta ve eğitici gibi çalışanların, verdikleri talimatlarda iş sağlığı ve güvenliği gerekliliklerini gözetmesi ve çalışanların yaptıkları işlere nezaret ederken iş sağlığı ve güvenliği gerekliliklerine uygun şekilde davranmalarını gözetmeleridir.
Güvenlik kültürü oluşturmanın üçüncü basamağı, işyerinde yazılı bir iş sağlığı ve güvenliği sistemi kurulmuş olması gerekliliğidir. Bu sistemin temel unsurları olarak, çalışanların iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konularda bilgilendirilmesi, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili kurul ve heyetlerde alınan kararlardan tüm çalışanların haberdar edilmesi ve söz konusu kurul ve heyetlere çalışanların katılımının sağlanması, işyerinde meydana gelen, meydana gelmesi muhtemel olan veya kıl payı atlatılan kazaların veya sağlık ve güvenlikle ilgili diğer olumsuz durumların raporlanması ve bu raporlar doğrultusunda yapılan çalışmalar ve düzeltici faaliyetler hakkında çalışanlara bilgi verilmesi sayılabilir. Bunlara ek olarak, çalışanları iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konularda ödüllendirme hususu da bu basamağın unsurları arasında yer almaktadır.
İşyerlerinde güvenlik kültürü oluşturmanın son basamağı da yazılı olmayan bir iş sağlığı ve güvenliği sistemi oluşturmasıdır. Bu asama, iş kazası ve meslek hastalığı oluşmasına neden olacak şekilde davranan çalışanların belirlenerek onlara yönelik özel çalışmalar yapılması, usta-çırak ilişkisi olan yerlerde ustaların iş sağlığı ve güvenliği gereklerini çıraklara aktarmasının teşvik edilmesi ve bu gerekliliklere uygun davranış sergileyen çalışanlara iş sağlığı ve güvenliği konusunda yetki verilerek diğer çalışanları uyarması ve onlara örnek olacak doğru davranışları sergilemelerinin sağlanması gibi unsurları içermektedir.
ILO’nun sosyal ve ekonomik güvenliği artırma stratejisi de, güvenliğin 7 temel boyutuna odaklanmaktadır.
İş piyasası güvencesi istihdam güvencesi İş güvencesi
Beceri geliştirme güvencesi Çalışma güvenliği Temsil güvencesi
Gelir güvencesi
Ülkemizde de iş sağlığı ve güvenliği kültürünün oluşturulması için,
. İş sağlığı ve güvenliği standardı oluşturma ve uygulama
· İş sağlığı ve güvenliğinin özendirilmesi
· İş kazalarının azaltılması için teşvikler sağlanması
· İş kazalarının ve meslek hastalıklarının önlenmesi ve nedenlerinin araştırılması
· Eğitim ve öğretim hizmetlerinin yürütülmesi
· Denetim hizmetlerinin yürütülmesi
· Profesyonel iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin sağlanması
gibi faaliyetler bulunmaktadır.
Kamu sektöründeki, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili başlıca kuruluşlar Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bünyesindedir.
Bunlar,
İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü ve bu Genel Müdürlük bünyesindeki İş Sağlığı ve Güvenliği Merkezi Müdürlüğü (İSGÜM),
İş Teftiş Kurulu Başkanlığı,
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi Başkanlığı (ÇASGEM),
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK),
Meslek Hastalıkları Hastaneleri ile ilgili Bakanlıklar ve kamu kuruluşları da (Sağlık Bakanlığı, Çevre ve Orman Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Türk Standartları Enstitüsü (TSE) ve Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) gibi), genel iş sağlığı ve güvenliği sistemi içerisinde düşünülmelidir.
Özel veya sivil sektörde işe, sendikalar, işveren kuruluşları, iş sağlığı ve güvenliği alanında faaliyet gösteren ortak sağlık ve güvenlik birimleri ile danışmanlık firmaları ve çalışanları (işyeri hekimleri, iş güvenliği uzmanları, iş hijyenistleri, mühendisler, psikologlar, ergonomistler gibi), işyeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı eğitim kurumları, meslek örgütleri ve uluslararası kuruluşlar da (ILO, WHO ve Avrupa Birliği bünyesindeki OSHA gibi), iş sağlığı ve güvenliği sistemi içerisinde yer almaktadırlar.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının görevleri;
1-3146 sayılı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında
Kanunun 2. maddesinde;
2-Yine 3146 sayılı Kanunun 12. maddesinde;
3-7460 sayılı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi Teşkilat Kanununun 2. maddesinde; Belirtilmiştir.
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Temel Prensipleri:
1. İş güvenliğinin kapsamı, aşağıdaki hususlardan oluşur:
2. İşle ilgili hastalık ve sakatlıklardan korunma
3. Her türlü ayrımcılığa karsı koruma
4. Şiddet, taciz, stres, uygun olmayan çalışma saatlerine karsı koruma, çalışma
5. Saatlerinin, gece işinin, çalışma yaşının sınırlandırılması
6. Tazminat, emeklilik güvencesi, analık koruması, işe devamsızlık koruması, uzun süreli
7. Bakım, tatil, mantıklı iş planlaması
8. Devlet yaptırımı, teftiş yoluyla koruma
9. Örgütlenme hakkı
10. Toplu pazarlık hakkı
11. Sağlık hizmetine ulaşma, eğitim, çocuk bakımı gibi sosyal destek hakkı
12. Güvensiz işi reddetme hakkı
13. İSG kurulları ve diğer temsil mekanizmaları yoluyla katılım hakkı
14. İşle ilgili olası tehlikeleri bilme hakkı
15. İşyerindeki yanlış yapılan işleri bildiren kişiler için korunma hakkı
İş sağlığı ve güvenliğine yönelik mevzuatın gereklerinin tam anlamı ile anlaşılabilmesi için, güvenliğin ana kurallarının iyi bilinmesi gerekir.
Güvenliği Sağlamanın Üç Ana Kuralı Vardır. Bunlar, Önem Derecesi Ve Sırası İle
1-Güvenliği ve sağlığı tehdit eden durumların ortadan kaldırılması
2-Güvenliği ve sağlığı tehdit eden gelişmelerin zamanında saptanması
3-Onlenemeyen durumların kötü sonuçlarının en aza indirgenmesi
Güvenliğe İlişkin Kuralların Uygulamada Hayata Geçirilmesi İçin Kullanılan Yöntemler
Dört Ana Grup Altında Toplanabilir;
1-Tehlikeli Durumların Ortadan Kaldırılması : Uygulamada, üzerinde en basta durulması gereken nokta tehlikeli durumların ortadan kaldırılmasıdır. Kişilerin güvenliği rastlantıya bırakılamaz ve tehlikeli durumların ortadan kaldırılması işverenin temel yükümlülükleri arasındadır.
2-İşçilerin Tehlikeye Karsı Korunması : Hiçbir işte tehlike yüzde yüz ortadan kaldırılamaz. Bazı makinelerin, kullanılan maddelerin, iş yapılan ortamın veya yapılan işin tehlike arz etmesi kaçınılmazdır. Tehlikelerin tümü ile ortadan kaldırılmasının önünde teknolojik nedenler ve uygulama zorlukları gibi engeller var işe, kişi ile tehlike arasında bir kalkan oluşturulması hedeflenir.
3-İşçilerin Eğitimi ve Yetiştirilmesi :Tehlikeler büyük çapta ortadan kaldırılabilse ve koruyucular ve korunma araçları etkili
olsa bile, bilgilendirme ve eğitim yolu ile kişilerin tehlikelere karsı uyanık olmaları sağlanmalıdır.
4-Uyarı : Birçok durumda, istenilen düzeyde eğitim verilemeyebilir. Uyarılar, bir anlamda görünmez koruyuculardır. Gözden kaçırılmaması gereken nokta şudur: Uyarılar, iş yerindeki kazaları önlemede temel araç değildir.
Efor OSGB İstanbul; Tecrübeli İş güvenliği uzmanları ve işyeri hekimleriyle İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerinizde kaliteli ve güvenilir OSGB’dir. Efor OSGB ile İş Sağlığı ve Güvenliğiniz EMİN ELLERDE!
