Hayvan Isırması ve Sokmaları ile Zehirlenme
Hayvan ısırması ve sokmaları sonucu hem ısıran ve sokan hayvanın sivri dişleriyle veya iğneleriyle insan vücudunda yara açılmasıyla ve dolayısıyla mikrobik bulaşma meydana gelir. Ayrıca hayvandan boşaltılan zehir ile zehirlenme ve ölüme kadar varan sonuçlar ortaya çıkar.
Yılan sokmaları ; Dünyada 3000 den daha fazla çeşit yılan vardır ve bunların beş farklı türden gelen 375’ i zehirlidir. Ülkemizde ise bulunan 40 tür yılandan sadece 10 türü zehirli ve iki türü yarı zehirlidir. Bu 10 yılanın %9’ u çıngıraklı engerek yılanıdır. Engerek yılanı zehrinin önemli enzimleri hyalüronidaz, fosfolipaz-A ve lokal doku parçalanmasına neden olan değişik proteazlardır. Yılan sokması sonucu gelişen ölümlerin %4’ ü ilk bir saat, %17’ si ilk 6 saat ve %64’ ü ise 6-48 saat içinde olmaktadır. Belirtiler Lokal belirtiler: ısırılan yerde 1-36 saat içinde oluşan ödem, ağrı, kanama, organda fonksiyon bozukluğu ve ısırıldıktan 16-36 saat sonra doku ölümü gelişebilir. Genel olarak bulantı, kusma, terleme, bayılma, aşırı tükrük salgısı, konuşma güçlüğü, görme bozukluğu, kas seyirmeleri, parestezi, burun kanması, idrar, dışkı veya tükürükte kan, göz kapağında düşme ve nöbetler görülür. Kanama, böbrek yetmezliği ve şok yaşamı tehdit eden ciddi reaksiyonlardır.
İlk yardım
- Yılanın soktuğu kol/bacak hareketsiz hâle getirilir.
- Engerek yılanın soktuğu hasta acilen bir hastaneye ulaştırılmalıdır.
- Yılanın soktuğu yerin 5-10 cm yukarısından 1-1.5 cm genişliğindeki bir bant ile turnike uygulanmalı ve sadece lenfatik akımı engelleyecek, fakat kan akımını engellemeyecek kadar sıkılmalıdır. Eğer turnike 30 dk içinde uygulanabilirse zehrin dolaşıma geçmesi önemli ölçüde engellenebilir.
- Varsa koldaki takılar hemen çıkarılmalıdır.
- Isırık yerine kesi uygulanması, lokal enfeksiyon ve nekroz riskini arttıracağından önerilmemektedir.
- Yılanların zehrindeki enzimler düşük ısıda aktif olurlar. Bu nedenle soğuk uygulama etkisizdir. Ayrıca ilaçların emilimini bozacağı için soğuk uygulama önerilmez.
- Kişinin hemen bir hastaneye götürülmesi ve acil tedavinin başlatılması gerekmektedir.
Akrep sokması ; Cinsine göre farklılık gösteren akrep zehri, nörotoksik proteinler, tuzlar, asidik proteinler ve organik bileşiklerden oluşan kompleks bir yapıya sahip olduğundan, lokal ve kardiyovasküler, nörolojik, hematolojik sistemik belirtilere neden olabilir. Her akrep sokması zehirlenme yapmasa da her olguya zehirlenme yaptığı varsayılarak yaklaşılmalıdır. Zehir akrep kuyruğunun son halkasında bulunan bezlerden salgılanır ve uçta bulunan çok sivri iğnenin sokulması ile zerk edilir. Çocuklarda, baş ve boyun ısırılması ya da birden fazla ısırılma durumunda daha ağır seyreder. Akrep sokması sonucu etkilenen sisteme göre hafif ağrı ve kızarıklıktan ölüme kadar uzanan çok geniş klinik görünüm olabilir. Ölüm genellikle solunum ve dolaşım yetmezliğine bağlıdır.
Belirtiler
Hayvan ısırması ve sokmaları sonucu vücuda giren zehirin miktarı, akrebin türü ve kişinin kilosu gibi faktörler zehirlenme tablosunun şiddetini etkiler. Akrep zehirlenmesinde sokma yerinde lokal şişme, şiddetli ağrı, göz yaşarması, aksırık, tükürük salgısında artma ve ishal bulunur. Nörotoksik belirtiler, hipertansiyon, solunum yetmezliği ve kasılma gibi genel belirtiler görülür.
İlk yardım
- Akrep sokmasının olduğu bölge hareket ettirilmez ve suyla yıkanır.
- Kişi yatar pozisyonda tutulur.
- Ağrıyı azaltmak için yaraya soğuk uygulama yapılır.
- Kan dolaşımını engellemeyecek şekilde bandaj uygulanır.
- Yara üzerine hiçbir girişim yapılmaz.
- Akrep serumu uygulanır. Bu nedenle kişinin en yakın sağlık kuruluşuna sevki sağlanmalıdır.
Kene ısırması ; Keneler yaşamlarını devam ettirmek ve çoğalabilmek için mutlak olarak kan emmek zorunda olan canlılardır. Yaşam süreçleri için kan kaynağı olabilecek, memeliler, kuşlar ve sürüngenler gibi pek çok canlıyı konak, yani kan, besin kaynağı olarak kullanabilirler. Bazı kene cinsleri hem insanlardan, hem evcil hayvanlardan hem de küçük ve büyük baş hayvanlardan kan emebilir. Bu tür keneler hastalıkların bulaşması ve yayılması açısından önem taşırlar. Keneler, küçük omurgalılardan kan emerken virüsleri alır, gelişme evrelerinde muhafaza ederler ve insan veya hayvanlardan kan emerken virüsleri de bulaştırırlar. Kene ısırıkları sıklıkla ağrısız olduğu için, genellikle ısırılan kişiler keneyi ancak ısırılmadan sonra, hatta kene kan emerek şiştikten sonra fark ederler. Kenenin fark edildikten sonra en kısa sürede konaktan uzaklaştırılması önemlidir. Kenenin insan vücudunda kaldığı sürenin uzaması ile hastalık geçiş riski artmaktadır. Özellikle bu süre 24 saat ve üzerinde ise risk daha da artmaktadır. Bu nedenle kenenin derhal ve parçalamadan çıkarılması gereklidir.
İlk yardım
- Keneye asla çıplak elle dokunulmamalı, çıkartılırken hem salgıları ile temas hem de tekrar çıkartmaya çalışan kişiyi ısırabilme riski yüzünden önlem alınmalı ve eldiven giyilmelidir.
- Kene mümkün olduğu kadar baş kısmından tutularak direkt olarak çok sıkmadan yukarı doğru çekilerek çıkartılmalıdır. Özelikle kenenin baş ve ağız kısmının tam olarak çıkartılmasına özen gösterilmelidir.
- Kenenin gövdesi sıkılmamalı, ezilmemeli, patlatılmamalıdır.
- Gaz yağı, alkol, mazot, lidokain, aseton, oje, tırnak cilası gibi maddeler uygulanmamalıdır.
- Sıcak uygulanmamalı, kibrit, çakmak ile yakılmaya çalışılmamalıdır.
- Keneyi çıkarmak için kıvırma veya katlama şeklinde hareketler yapılmamalıdır. Mümkünse kene olası incelemeler için cam bir tüp veya küçük kavanoz içerisinde saklanmalıdır.
Hayvan Isırması ve Sokmaları ile Zehirlenme
Efor OSGB istanbul | İş Sağlığı ve Güvenliği Bizimle Emin Ellerde!…
2013 yılından beri İş Sağlığı Güvenliği Genel Müdürlüğü tarafından yetkilendirilmiş Ortak Sağlık Güvenlik Birimi olarak hizmet veriyoruz.
