İş Sözleşmesi
4857 sayılı İş K.m.8’e göre, iş sözleşmesi, bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın (işveren) da ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşmedir. İş sözleşmesi, Kanunda aksi belirtilmedikçe, özel bir şekle tâbi değildir. Süresi bir yıl ve daha fazla olan iş sözleşmelerinin yazılı şekilde yapılması zorunludur. İşçi ile işveren arasındaki ilişkiye de iş ilişkisi denir.
Çeşitleri
Sürekli-süreksiz iş sözleşmeleri: Sürekli işler için yapılan iş sözleşmelerine sürekli iş sözleşmeleri, süreksiz işler için yapılan iş sözleşmelerine de süreksiz iş sözleşmeleri denir. İş Kanununa göre, nitelikleri bakımından en çok otuz iş günü süren işlere süreksiz iş, bundan fazla devam edenlere sürekli iş denir (İş K.m.10/1). İş Kanununun 3, 8, 12, 13, 14, 15, 17, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 34, 53, 54, 55, 56, 57, 58, 59, 75, 80 ve geçici 6 ncı maddeleri süreksiz işlerde yapılan iş sözleşmelerinde uygulanmaz. Süreksiz işlerde, bu maddelerde düzenlenen konularda Borçlar Kanunu hükümleri uygulanır (İş K.m.10/2).
Belirli süreli-belirsiz süreli iş sözleşmeleri: Belirsiz süreli iş sözleşmesi, iş ilişkisinin bir süreye bağlı olmaksızın yapılması durumunda, söz konusu olan sözleşmedir. Buna karşın, belirli süreli işlerde veya belli bir işin tamamlanması veya belirli bir olgunun ortaya çıkması gibi objektif koşullara bağlı olarak işveren ile işçi arasında yazılı olarak yapılan iş sözleşmesi, belirli süreli iş sözleşmesidir. Uygulamada belirli süreli iş sözleşmeleri işçilerin aleyhine kullanılan bir kurum olarak benimsenmiştir. Zira taraflar arasında belirlenen sözleşme süresinin dolması üzerine, ilişki sona ermekte, işveren işçiye herhangi bir tazminat ödemeksizin sözleşmeyi bitirebilmektedir. İşverenler örneğin bir yıllık sözleşme yaparak, yıl sonunda ilişkiyi sonlandırmakta, sonra yine aynı işçi ile süreli bir ilişki kurmaktadırlar. Burada mağdur olanlar, işçilerdi. Dolayısıyla İş Kanunu, kötüye kullanımların önüne geçmek için, belirli süreli sözleşmelerin yapılmalarını sıkı şartlara bağlamıştır.
Hâl böyle olunca taraflar, baştan itibaren ancak sözleşmenin belirli süreli yapılmasını haklı kılacak bir objektif neden varsa, belirli süreli sözleşme yapabilirler. Objektif bir neden olmaksızın salt tarih ve gün vererek belirli süreli sözleşme yapılamaz. Böyle bir neden yoksa, tarih de konulsa, o sözleşme, belirsiz süreli sayılır. Belirli süreli sözleşme yapılabilecek durumlara örnek olarak, ilgili kanun hükmü gereği özel okul ve dershane öğretmenlerinin sözleşmesini veya askere giden iş yeri hekiminin asker dönüşünü beklemek üzere geçici olarak yeni bir hekimle yapılan sözleşmeyi verebilmek mümkündür.
Tam süreli-kısmi süreli iş sözleşmeleri: Tam süreli iş sözleşmelerinde, işçi haftalık ve günlük çalışma sürelerinin tamamını bir işverene bağımlı olarak geçirir. Kısmi süreli iş sözleşmelerinde ise, işçinin işyerinde tam gün çalışan işçilerin normal çalışma sürelerinden daha kısa süre çalışması söz konusudur. Kısmi süreli çalışmaların belirlenmesinde normal çalışma süresinin en az 2/3’ü altında bir çalışma olmalıdır. Örneğin iş yerinde haftalık 45 saat çalışma süresi uygulanıyorsa, 30 saatin altındakiler kısmi süreli çalışma kabul edilir.
Deneme süreli iş sözleşmeleri: Tarafların sözleşmeyi devam ettirip ettirmeme kararını saklı tuttukları, bir başlangıç süresinin bulunduğu sözleşmelere, deneme süreli iş sözleşmeleri denir. Bununla birlikte, deneme süresi, işverene olduğu kadar işçiye de, sözleşme ile bağlı kalmayı deneme imkânı verir. Belirli süreli iş sözleşmelerinde de deneme süresi ön görülebilir.
İş sözleşmesi kişisel ilişki kuran bir sözleşme olduğu için tarafların birbirlerini (işi, iş yerini) denemelerine imkân tanınmalıdır. İş Kanununa göre, iş sözleşmeleri ile deneme süresi en çok iki ay olarak belirlenebilir. Buna karşın toplu iş sözleşmeleri ile bu süre dört aya kadar çıkarılabilir. Sözleşmede deneme süresinin öngörülmüş olması, onun bu dönem içerisinde de normal bir iş sözleşmesinin doğurduğu sonuçları doğurmasına engel olmaz. Deneme süresinin özelliği, tarafların bu süre içerisinde sözleşmeyi tazminatsız olarak sona erdirebilmeleridir.
Efor OSGB İstanbul; Tecrübeli İş güvenliği uzmanları ve işyeri hekimleriyle İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerinizde kaliteli ve güvenilir OSGB’dir. Efor OSGB ile çalışanlarınız ve işyeriniz hep GÜVENDE!
2013 Yılından Bugüne Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı‘ndan Yetkili OSGB
